Kedua-dua pemerintah Barisan Nasional dan lawannya Pakatan Harapan telah menimbulkan pelbagai isu dan insentif bagi menarik perhatian rakyat Malaysia.

Penandaan semula

Parti pembangkang, pertubuhan bukan kerajaan dan juga ahli politik dari parti pemerintah menuduh kerajaan gerimander memihak kepada Barisan Nasional dalam penambakan semula sempadan pilihan raya.[45] Kebanyakan sempadan yang baru dibuat semula tidak mempunyai jumlah pengedaran pengundi yang hampir sama.[46] Badan pengawalseliaan pilihan raya di Malaysia, Suruhanjaya Pilihan Raya, telah diketahui oleh reputasi teruk yang mengelilingi ketelusan, dan juga dituduh secara langsung dimanipulasi oleh kerajaan pemerintah sekarang.

Projek Integriti Pilihan Raya (EIP), sebuah projek akademik bebas yang berpusat di Universiti Harvard dan Universiti Sydney yang mengkaji integriti pilihan raya dan memberikan skor PEI (Persepsi Global Integriti Pemilihan) kepada negara-negara di seluruh dunia, telah dalam kertas penyelidikan terbarunya yang diterbitkan pada November 2017, menentukan dan mengutamakan integriti pilihan raya Malaysia di 142 dari 158 negara, di atas Zimbabwe (ke-143), Vietnam (ke-147) dan Afghanistan (ke-150).[47]

Pembubaran PPBM

Sehari sebelum Perdana Menteri Najib Razak mengumumkan tarikh pembubaran Parlimen, Ketua Pengarah Jabatan Pendaftaran Pertubuhan Malaysia (JPPM), Surayati Ibrahim telah membuat sidang media mengumumkan pembubaran sementara Parti Pribumi Bersatu Malaysia.[48] Pihak JPPM telah mengeluarkan perintah pembubaran sementara berdasarkan notis mengikut Seksyen 14(5) Akta Pertubuhan 1966, kepada PPBM yang memperuntukkan PPBM diberi tempoh 30 hari untuk menghantar semua dokumen yang diperlukan JPPM dan jika ada rayuan dan ditolak, PPBM akan dibatalkan pendaftarannya.[49]

PPBM, yang diwakili Setiausaha Agungnya, Datuk Dr Shahruddin Md Salleh kemudiannya memfailkan permohonan bagi mendapatkan kebenaran memulakan semakan kehakiman bagi mencabar keputusan JPPM yang membubarkan sementara parti itu.[50] Pengerusinya, Tun Dr Mahathir Mohamad menegaskan, parti itu berhak berbuat demikian berikutan notis berkenaan tidak sampai kepada pihaknya secara rasmi dan hanya mengetahui mengenainya pembubaran sementara parti melalui khalayak.[51]

Berikutan PRU yang menjelang tidak lama kemudian, Tun Dr Mahathir menyatakan bahawa mereka tidak akan menyertai parti komponen lain dalam Pakatan Harapan berikutan pembubaran sementara parti itu. Ahli PPBM yang bertanding akan dinamakan sebagai calon bebas pada pilihan raya umum kali ini, di bawah logo yang digunakan oleh Pakatan Harapan.[52]

Manifesto

Gabungan Pakatan Harapan telah melancarkan manifesto yang bertemakan "Membina Negara Memenuhi Harapan" untuk pilihan raya umum ke-14 pada 8 Mac 2018. Manifesto tersebut telah dilancarkan oleh calon perdana menteri mereka iaitu Tun Dr Mahathir Mohamad di Pusat Konvesyen Ideal, Shah Alam di hadapan pimpinan PPBM, DAP, PKR dan Amanah.[53] Manifesto yang menjanjikan 10 perkara, terutama meringankan beban rakyat dalam masa 100 hari pertama pentadbiran kerajaan PH itu terangkum dalam 5 teras utama Buku Harapan. Selain menenaraikan 10 janji dalam tempoh 100 hari, manifesto tersebut juga menyenaraikan 60 janji dalam tempoh lima tahun dan lima iltizam khusus.[54]

Gagasan Sejahtera (GAGASAN) yang diterajui PAS pula melancarkan manifesto "Malaysia Sejahtera" pada 18 Mac 2018 dengan menawarkan 20 perkara utama bagi menghadapi PRU-14.[55] Pengerusi GAGASAN, Datuk Seri Hadi Awang, berkata tawaran kepada kumpulan sasar itu dalam bentuk dasar dan penyelesaian bagi mengatasi bebanan rakyat dalam jangka masa pendek dan panjang.[56]

Parti pemerintah Barisan Nasional telah membuat majlis pelancaran Manifesto BN, di Stadium Axiata Arena pada 7 April 2018.[57] Manifesto yang bertemakan "Bersama BN Hebatkan Negaraku" itu dilancarkan sendiri oleh Pengerusi Barisan Nasional, Datuk Seri Najib Razak. Manifesto BN untuk PRU kali ini menjadi inti pati aku janji yang terkandung dalam dokumen setebal 262 muka surat dan disifatkan oleh pucuk pimpiannya sebagai yang terbaik dan bersifat paling menyeluruh pernah dihasilkan. Berteraskan 14 tema utama merangkumi 365 inisiatif[58], manifesto itu disifatkan mereka mampu menyentuh denyut nadi segenap lapisan masyarakat di negara ini yang sering dahagakan limpahan kesan pembangunan.[59]

Hari Pengundian pada pertengahan minggu

Pengumuman SPR bahawa hari pengundian ditetapkan pada hari Rabu menimbulkan kekecohan dengan rasa tidak puas hati di kalangan pelbagai pihak. Reaksi segera mendapati bukan sahaja ahli politik pembangkang, malah pemimpin masyarakat sivil dan warga maya juga mempersoalkan rasional mengadakan pilihan raya pada hari Rabu.[60] Kali terakhir pilihan raya umum diadakan pada hari Rabu ialah ketika Pilihan Raya Umum 1959.

Sesetengah rakyat Malaysia membantah keputusan SPR untuk menetapkan Hari Pengundian pada pertengahan minggu (Rabu, 9 Mei) daripada menetapkan pada hujung minggu (iaitu hari Sabtu) seperti yang berlaku pada Pilihan Raya Umum yang lalu. Sebahagian daripada mereka, termasuk pengerusi Pakatan Harapan Mahathir Mohamad,[61] Timbalan Presiden PAS Tuan Ibrahim Tuan Man[62] dan pengerusi Bersih Maria Chin,[63] melihat keputusan sedemikian untuk menjadi tidak adil, tidak demokratik dan percubaan untuk menolak hak rakyat untuk mengundi; sesetengah pihak lain telah mendakwa bahawa keputusan itu dipengaruhi oleh Barisan Nasional. (Tarikh hujung minggu amat hampir dengan tarikh 13 Mei)

Pengerusi Pakatan Harapan, Tun Dr Mahathir Mohamad menyatakan tindakan ini sekali gus bukan satu tindakan demokratik kepada pengundi itu sendiri kerana keputusan itu juga akan memberi kesan kepada Barisan Nasional dan Pakatan Harapan sendiri.[64] Datuk Seri Dr Salleh Said Keruak pula menegaskan bahawa hari pengundian pada pilihan raya umum bukanlah isu utama kerana banyak kelonggaran diberikan kepada penjawat awam dan pekerja swasta pada hari mengundi.[65]

Walau bagaimanapun, Seksyen 25 Akta Kesalahan Pilihan Raya 1954 menyatakan bahawa mana-mana majikan yang menghalang pekerja mereka untuk keluar mengundi pada hari tersebut boleh diambil tindakan denda tidak lebih RM5,000 atau dipenjara setahun jika sabit kesalahan.

Sehubungan itu, Pejabat Perdana Menteri mengisytiharkan bahawa 9 Mei 2018 sebagai hari kelepasan am tambahan bagi seluruh negara sempena hari mengundi pilihan raya umum ke-14 (PRU-14). Pengisytiharan cuti umum itu dibuat berdasarkan seksyen 8 Akta Hari Kelepasan 1951 bagi Semenanjung Malaysia dan Wilayah Persekutuan Labuan, Bagi Sabah dan Sarawak pula, Kerajaan-Kerajaan Negeri tersebut hendaklah mengisytiharkan hari kelepasan am tambahan pada tarikh tersebut mengikut Ordinan Hari Kelepasan Am masing-masing.[66]

Kontroversi Hari Penamaan calon

Kontroversi telah tercetus selepas enam calon pakatan pembangkang, Pakatan Harapan, hilang kelayakan pada Hari Penamaan Calon. Kes yang paling menonjol ialah Naib Presiden PKR, Chua Tian Chang, apabila pegawai SPR tempatan menghalang beliau daripada mempertahankan kerusi Parlimen Batu disebabkan oleh sabitan Mahkamah Tinggi Shah Alam pada 2 Mac tahun ini, mengenakan denda RM2,000 ke atas beliau kerana mengeluarkan perkataan kesat yang mengaibkan seorang pegawai polis, [67][68] tetapi bercanggah dengan penjelasan Mahkamah Tinggi yang menjelaskan bahawa beliau layak untuk bertanding sebagai Ahli Parlimen.[69] Sementara itu, di Rantau, Negeri Sembilan, Menteri Besar Mohamad Hasan menang tanpa bertanding[70] selepas calon pembangkang, Dr. Streram Sinnasamy dicegah daripada memasuki pusat penamaan calon, dengan alasan dia tidak mempunyai pas masuk yang sah, walaupun beliau mendakwa bahawa dia tidak pernah diberikan pas dan kenyataan bahawa tidak ada undang-undang yang mewajibkan calon harus memiliki pas untuk masuk.[71] Empat calon pembangkang yang lain telah dilarang kerana muflis, walaupun terdapat dakwaan bahawa pemeriksaan awal dengan pihak berkuasa telah mengesahkan keupayaan mereka untuk bertanding.

Tidak seperti PRU yang lepas yang melibatkan beberapa orang selebriti turut bertanding, PRU kali ini hanya menyaksikan selebriti Azwan Ali diterima bertanding di DUN Bukit Antarabangsa untuk berdepan dengan abangnya sendiri, Mohamed Azmin.[72] Warga tua yang terkenal bertanding sebagai calon bebas dua PRU yang lepas, Maimun Yusof atau yang lebih dikenali sebagai Tok Mun, tidak dapat bertanding pada kali ini akibat tidak mempunyai wang deposit yang diperlukan untuk menjadi calon bagi kerusi Parlimen Kuala Terengganu, tetapi beliau mengkhabarkan sudah menabung untuk Pilihan Raya Umum ke-15.[73] Ini menjadikan Tun Dr. Mahathir sebagai calon paling tua yang bertanding pada PRU kali ini.[74]

PRU kali ini juga turut menyaksikan pertembungan antara ahli keluarga. Anataranya ialah dua orang anak Allahyarham Datuk Nik Abdul Aziz Nik Mat iaitu Nik Abduh dan Nik Omar bertanding atas tiket parti yang berbeza iaitu masing-masing sebagai calon PAS di Parlimen Bachok dan calon Pakatan Harapan di kerusi DUN Chempaka.[75] Pada masa yang sama, Presiden Parti Warisan Sabah (Warisan) Datuk Seri Mohd Shafie Apdal yang akan menentang sepupunya, Datuk Seri Nasir Sakaran, bagi calon Barisan Nasional (BN) di kerusi DUN Senallang.[76]

Dakwaan membeli undi

Gabungan pemerintah, Barisan Nasional, telah menghadapi kritikan atas pembelian undi yang didakwa. Kajian Nikkei Asia telah mengambil langkah-langkah seperti bonus tunai yang diserahkan kepada penjawat awam dan pesara, komponen utama asas sokongan, berlaku sebelum pembubaran rumah Parlimen yang lebih rendah,[77] dengan langkah-langkah lain yang diumumkan semasa jejak kempen termasuk "bantuan khas" sebanyak RM500 (AS $ 127) dan unit rumah sosial terpelihara untuk pekerja syarikat berkaitan kerajaan DRB-HICOM[78] serta kenaikan upah minimum.[79]

Di dalam kawasan pilihan raya, Ahli Parlimen Barisan Nasional telah mendapat kritikan yang ketara daripada pengawas pemilihan Bersih, dengan tujuh daripada sepuluh orang yang dinamakan dalam "Dewan Pemecatan Kesalahan Pemilihan" mereka dari parti komponen Barisan Nasional. Musa Aman, Noh Omar, Hamzah Zainudin dan Shahanim Mohd Yusuf (BN-UMNO) serta P. Kamalanathan dan Jaspal Singh (BN-MIC) secara terang-terangan ditegur kerana menyerahkan makanan, petrol, perabot, barangan runcit dan motosikal percuma kawasan pilihan raya, dalam apa yang dilihat secara meluas sebagai percubaan untuk mengundi undi yang memihak kepada mereka.[80]

Kontroversi juga telah meletus semasa pertempuran Barisan Nasional untuk kawasan Sekinchan, dianggap kerusi parlimen yang dipegang oleh parti pembangkang DAP, di mana satu acara pilihan raya yang dianjurkan oleh Datuk Seri Jamal Yunos (ketua UMNO untuk Sungai Besar) menyokong calon tempatan Lee Yee Yuan (BN-MCA) termasuk prasmanan semua-anda-boleh-makan, peluang untuk memenangi motosikal dan hadiah wang tunai RM25,000 (AS $ 6,345), serta janji pembayaran RM2,000 (setiap 50an) jika mereka dipilih.[81] Kesemua bayaran, bersama-sama dengan derma RM150,000 yang dijanjikan dan Mercedes-Benz C200 yang ditawarkan pada acara seterusnya, dikatakan telah disumbangkan oleh "ahli perniagaan yang berjaya" di kampung nelayan kecil (penduduk: 20,000) yang mahu menunjukkan "rasa syukur" mereka kepada BN.[82] Walaupun Yunos menafikan sebarang kesalahan, mendakwa bahawa dia bukan calon tetapi "hanya menyampaikan sumbangan daripada individu tertentu," cawangan DAP Sekinchan telah membuat laporan polis terhadapnya kerana didakwa membeli undi.[83]

Yunos juga menghadapi kontroversi kerana ditangkap pada video yang mengeluarkan nota RM50 (AS$ 13) dari beg di sebuah majlis di Kampung Sungai Leman Bendang Utara, yang juga sebahagian daripada Sekinchan. Dia mendakwa bahawa mereka yang dibayar adalah "pekerja parti" yang bertanggungjawab untuk "memasang bendera, pungutan dan bahan lain," tuntutan bahawa media tidak dapat mengesahkan secara bebas. Outlet media Malaysiakini menyatakan bahawa kebanyakan mereka yang dibayar tidak memakai warna Barisan Nasional, dan jumlah besar warga tua dan kanak-kanak hadir di majlis tersebut.[84]

Pakatan pembangkang utama, Pakatan Harapan, juga tidak kebal terhadap tuduhan membeli undi. Manifesto Pakatan Harapan, khususnya, menyenaraikan sebagai janji utama pemansuhan GST 6% Malaysia dan kenaikan upah minimum, yang wartawan dan penganalisis kewangan menuntut jumlah populisme tong babi yang boleh memberi kesan negatif kepada kewangan kerajaan Malaysia.[85] Bersih juga termasuk Afif Bahardin (PH-PKR) atas Dewan Kesalahan Pilihan Raya mereka dengan menggunakan program kerajaan negeri Pulau Pinang untuk memberi sumbangan seperti hamper kepada pengundi di kawasannya di Seberang Jaya.

Tambahan pula, Ahmad Yakob (GS-PAS) Ketua Menteri Kelantan, dipilih sebagai kritikan selepas "menggunakan sumber kerajaan Kelantan secara berulang kali" untuk memberi manfaat kepada kempen partinya, PAS (bersaing sebagai komponen utama Gabungan Gagasan Sejahtera), termasuk dengan menyerahkan wang tunai kepada pemimpin agama di dewan kerajaan negeri yang dilindungi oleh bendera PAS.